اشعار عطار را نمی‌توان در موسیقی پاپ جای داد/دهه‌ هشتادی‌ها پیگیر کارهای عطار هستند

سمیه تاج‌الدین: فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطار نیشابوری یکی از عارفان، صوفیان و شاعران شهیر ادبیات فارسی است که در سال ۵۴۰ هجری قمری در نیشابور زاده شد و در ۶۱۸ هجری قمری هنگام حمله‌ی مغول به قتل رسید. او اولین کسی است که عرفان را وارد ادبیات فارسی کرد و تحول عمیقی در عرفان اسلامی ایجاد نمود. عطار نیشابوری به عنوان شاعری برجسته در حوزه‌ی عرفان و تصوف در آثارش نگاهی خاص به موسیقی دارد. به منظور بررسی موسیقی در اشعار عطار سراغ وحید تاج خواننده سرشناس و آرش کامور آهنگساز و نوازنده‌ی کمانچه رفتیم که آلبوم «عطار» را با همکاری یکدیگر ساختند.

وحید تاج با اشاره به اینکه مضامین عاشقانه و عارفانه همیشه حرف برای گفتن دارند و زمان و مکان نمی‌شناسند، اظهار داشت: هر کلامی که از عشق و عرفان حرف زند و از مهر سخن راند، در هر زمان و مکانی می‌تواند ترجمان آن احساس باشد. برای هر شاعری هم باشد فرقی ندارد.

او با بیان اینکه عطار شاعری است که اشعارش احساسی نزدیک به حال امروزی ما دارد، گفت: کلمات عطار بار موسیقایی دارد، مفاهیم موسیقایی در کلام عطار نیشابوری نهفته است. در واقع کلام او عجین با نغمه و ساز و آواز است. بنابراین باید نگاه ویژه‌ای به عطار کرد.

این خواننده به آلبوم «عطار» اشاره کرد و گفت: با نگاهی همدلانه با آرش کامور همکاری کردیم. او ساخت و نواخت، من هم خواندم. زیرا معتقدم که اشعار این شاعر شهیر از نهادی برخاسته که نهاد امروز بشریت است که می‌توان آن را به گوش مخاطب برسانیم.

 

تاج در پاسخ به این سؤال که چرا که به اشعار عطار در موسیقی کمتر پرداخته شده است، یادآور شد: بسیاری از ما دنبال آن هستیم که دیگری چه کرد که ما هم همان را انجام دهیم. اگر اقبال از اشعار حافظ بسیار است ما هم سراغ حافظ می‌رویم؛ بی آنکه مطالعه‌ای روی شاعران دیگر و اشعار دیگر داشته باشیم. آگاهی در این خصوص بسیار اساسی و لازم است. اگر اشعار آلبوم «آسمان عشق» استاد شجریان را مرور کنید، خواهید دید که اشعار آواز از اشعار عطار است. «جانا حدیث حسنت در داستان نگنجد/ رمزی ز راز عشقت در صد زبان نگنجد/ سودای زلف و خالت در هر خیال ناید/ اندیشه وصالت جز در گمان نگنجد …» چقدر این اشعار زیباست! که نگاه ویژه‌ای دور از تقلید می‌خواهد.

او گفت: زمانی که یک گروه موسیقی روی اشعار حافظ یا سعدی یا … کار کردند و با استقبال روبه رو شده است، مخاطب کار جدید روی آن ساخته را سخت می‌پذیرد. به طور مثال وقتی یک کار عالی و درجه یک از استاد شجریان و استاد مشکاتیان ساخته شده باشد، اگر کس دیگری آن را اجرا کند با هر بار گوش کردن ساخته‌ی قبلی را در ذهن می‌آورد. بنابراین وظیفه‌ی ماست که این پتانسیل را ایجاد کنیم و سراغ شاعران دیگری چون: عراقی، خیام، بیدل دهلوی، وحشی بافقی و … برویم. اینها نیاز به مطالعه و نیاز به یک آگاهی دارد.

وحید تاج در پاسخ به این سؤال که چرا سراغ اشعار عطار نیشابوری رفته است، گفت: یکی از دغدعه‌های من و آقای کامور این بود که مجموعه‌ای داشته باشیم که تمام کلام آن از اشعار عطار باشد. یا از مولانا یا خیام. این امر سبب می‌شود تا وحدت بین کلام و موسیقی برقرار شود. اینگونه مجموعه‌ها می‌تواند یک مرجع باشد و از هم گسیختگی کلامی جلوگیری به عمل می‌آید. به طور مثال یکی از ویژگی‌های اشعار حافظ این است که هر بیتی به صورت مستقل است. ما در موسیقی هم دنبال همین هستیم که هر آهنگی در یک آلبوم مستقل باشد و ارتباطی با هم نداشته باشد. اما ما تصمیم گرفتیم نوعی یکدستی و هماهنگی ایجاد کنیم. این بود که سراغ اشعار عطار نیشابوری رفتیم و اشعار او را در یک آلبوم گردآوری کردیم و ساختیم.

این خواننده سرشناس با بیان اینکه آهنگساز و خواننده باید با شاعر اثر و اشعار او زندگی کنند، گفت: یکی از آلبوم‌های من به نام «تاروپود» که از ساخته‌های «حمید متبسم» است، اشعار نظامی با داستان عاشقانه خسرو شیرین است که نود و چند بیت شعر خوانده می‌شود. داستانی تغزلی و عاشقانه روایت می‌شود. در واقع یک داستان را روایت و بیان می‌کند. به منظور ساخت این دست کارها آهنگساز باید آن ادبیات را بشناسد. زمانه و شرایط شاعر را بشناسد. این امر به مطالعه نیاز دارد. از طرفی همذات پنداری با آن شاعر و در زمان آن شاعر زیستن را می‌طلبد.